Kalaja e Gjirokastrës

Kalaja e Gjirokastrës ndodhet në rrugën e Zejtarëve, mbi kodër me lartësi 335 m. Kalaja quhet Argjiro, në nder të legjendës sipas të cilës princesha Argjiro u hodh nga lartësitë e kështjellës për të mos rënë në duart e pushtuesit. Kalaja është një histori e lidhur me qytetin e Gjirokastrës dhe përmendet për herë të parë si qytet dhe kështjellë në vitin 1336. Megjithatë, historianë të ndryshëm mendojnë së ekzistenca e Kalasë së gurtë është më e hershme. Kulmin e historisë së saj kjo kështjellë do ta kishte në periudhën e Pashallëkut të Janinës, kur Ali Pashë Tepelena do të realizonte një sërë ndërtimesh të reja apo ndërhyrje të tjera, duke i dhënë Kalasë së Gjirokastrës fizionominë arkitektonike dhe ndërtimore që ka sot.

Në këto vite, ajo ishte qendra e feudalëve shqiptarë Zenevisë. Më vonë, gjatë sundimit të Gjin Bue Shpatës, ajo u përfshi në Despotatin e Epirit. E megjithatë historianë të ndryshëm, mendojnë se ekzistenca e kalasë së gurtë është më e hershme. Kalaja ka pasur dy faza ndërtimi, të cilat lidhen me periudhën para dhe pas Pashallëkut të Janinës dhe fortesave të Ali Pashë Tepelenës. Nga Kalaja mesjetare, ajo e para pushtimit osman-shqipëtar të Ali Pashës, ruhen vetëm pak gjurmë pasi muret janë veshur deri në lartësi nga ndërtimet e reja. Ndërsa, kullat pjesërisht janë rrënuar dhe ripërshtatur.

Sipas kronikanit turk, Çelebiu, i cili vizitoi qytetin më 1672: "Kalaja ishte ndërtuar në kohë të moçme. Në mes të kalasë ndodhej një rrugë e gjerë me drejtim lindje-perëndim, në të dy anët e së cilës ndodheshin 200 shtëpi. Ajo kishte dy porta hekuri me nga tri palë dyer dhe një hendek 100 hapa të gjatë dhe 200 hapa të gjerë midis namasgjahut dhe fortesës. Ndërsa të tri anët e tjera nuk kishin nevojë për hendek pasi janë përrenj natyrorë”.

Në vitin 1472, Kalaja u pushtua nga turqit pas një rrethimi të gjatë. Me kalimin e viteve, ajo filloi të luajë gradualisht rolin e një kështjelle për qëndrimin e sunduesit dhe garnizonit të qytetit. Në vitin 1812, Kalaja e Gjirokastrës u pushtua nga Ali Pashë Tepelena, i cili filloi rindërtimin e saj. Rindërtimi i kalasë, i një saraji dhe i disa godinave anekse, u bë me një ngutësi aq të madhe sa të gjitha punimet u kryen brenda një viti e gjysmë.Kalaja përmbante përveç barakave për vendosjen e një garnizoni prej 5 mijë ushtarësh, magazina të shumta nëntokësore që ishin llogaritur mirë për sigurimin e municioneve dhe ushqimeve të nevojshme. Kronikat e kohës përmendin se vetëm për ndërtimin e vendqëndrimit të Ali Pashës, një kullë pranë këndit juglindor, punuan 1500 vetë. Me rënien e Pashallëkut të Janinës, Kalaja do të humbiste shkëlqimin e saj. Në vitet e luftës së I-rë dhe të II-të Botërore, ajo do të shërbente si vendstrehim për banorët e qytetit për tu mbrojtur nga bombardimet e ajrore.

Duke filluar nga viti 1968, skena e gurtë e Kalasë së Gjirokastrës pret me bujari instrumentistët, këngëtarët dhe valltarët e folk-ut në kuadër të Festivalit Mbarëkombëtar Folklorik të Gjirokastrës. Njëkohësisht, gjatë këtyre viteve, mjediset e Kalasë kanë shërbyer edhe për organizimin e koncerteve, spektakleve dhe panaireve të ndryshme kulturore. Kalaja e gurtë është edhe një prej pikave më tërheqëse në guidat e grupeve turistike vendase dhe të huaja që vizitojnë Gjirokastrën, e mbrojtur nga UNESCO.

Ku?

Kalaja është ndërtuar mbi një gadishull në gjirin e vogël të Porto Palermos i cili në antikitet njihej me emrin gjiri i Panormes në rrugën që lidh Himarën me Qeparonë.

Kush?

Kalaja është ndërtuar nga Ali Pashë Tepelena mbi rrënojat e një kalaje të hershme venedikase.

Çfarë?

Kalaja ka formë planimetrike trekëndore me tre bastione të fuqishme nëpër qoshet. Përmasat e saj janë 150 m x 400 m dhe lartësia e mureve arrin në 20 m. Hyrja ndodhet në mesin e murit jugor.

Pse?

Ali Pasha e përdorte kalanë kryesisht si pikë ushtarake dhe si burg, ambientet shërbenin për strehimin e garnizonit, ndërsa njëri prej tyre shërbente si burg.

Si?

Një pjesë e mirë e kalasë përbëhet nga një numër i madh ambientesh të mbuluara me qemerë, të cilat përfundojnë në pjesën e sipërme me një tarracë të përbashkët.

Shkarko Guidën